KARAÇAM

                         Karaçam ağırlıklı olarak Avrupanın Akdeniz ülkeleri montan kuşağında yayılış gösterir. Buradan güneydoğu Avusturya ve Roman’yadan Kırım’a kadar uzanır.İspanya Korsika,Güney İtalya Yunanistan, Türkiye ve Kıbrıs’ta 800-1600 m. Yükseltiler arasında meşçereler kurar.Bu bölgede sık olarak orman sınırına kadar çıkar.Fransız pirenesinde 250-800 m.ler Avusturya,Yugoslavya ve Kırım’da 300-1000 m.ler arasında yaşama alanı bulur.

Karaçam ağırlıklı olarak Avrupanın Akdeniz ülkeleri montan kuşağında yayılış gösterir. Buradan güneydoğu Avusturya ve Roman’yadan Kırım’a kadar uzanır.İspanya Korsika,Güney İtalya Yunanistan, Türkiye ve Kıbrıs’ta 800-1600 m. Yükseltiler arasında meşçereler kurar.Bu bölgede sık olarak orman sınırına kadar çıkar.Fransız pirenesinde 250-800 m.ler Avusturya,Yugoslavya ve Kırım’da 300-1000 m.ler arasında yaşama alanı bulur.                                                   

       Karaçam ülkemizde Trakya, (doğusu hariç) Kuzey , Batı ve Güney Anadolu da deniz etkisinden uzak iç taraflara bakan yerlerde saf ormanlar oluşturur.Dikey yayılışında 400-1400 m yükseltiler arasında,   geniş alanlarda saf ormanlar oluşturur. 1400-1700 m.yükseltiler arasında ise Sarıçam ,Göknar ve Ardıçlardan karışık meşçereler kurar.İç Anadolu’da step içlerine en fazla sokulan çam türümüzdür. Güney’de Toroslar’da 1200-2100 m.yükseltiler arasında geniş yayılış gösterir, yüksek kesimlerde Sedir ve Göknarla karışım yapar.

       Rutubetlice ılıman iklimden , kurak kontinental iklime kadar çok çeşitli iklim karakteri gösteren yerlerde yaygın olarak bulunur. Kuraklığa, sıcaklığa ve kış soğuklarına karşı dayanıklıdır.

       Karaçam toprak isteği yönünden kanaatkar olarak bilinir.Ancak ağır tekstürlü topraklarda iyi gelişemez.Ülkemizde saf karaçam meşçerelerinin doğal yayılışını ve verimliliğini özellikle iklim koşulları ve bunun yanında toprak derinliği dikte etmektedir.Karaçam’ın optimum yetişme ortamı olarak Marmara Bölgesinin güneyi kabul edilmektedir                    

       Karaçam’ın ülkemizde yetişen alt türü Pinus nigra Arnold var   pallasiana’dır.    

      Karaçamın üç alt türü austriaca,corsicana ve pallasiana ülkemiz ve kırımda P.nigra arnold.var Pallasiana Endl.alt türü yayılış gösterir.Ayrıca ana tipten ayrılan iki varyetesi, pinus nigra var pyramidata ve p.nigra Arnold var şeneriana saatçioğlu bulunmuştur.Doğal ömrü 850 yıla kadar   varır. Gençlikte hızlı büyür. Boy büyüme hızı 30-40 yaşına kadar en yüksek olup büyüme 90-100 yaşlarına kadar devam eder.Toprağın derinliklerine inen bir kök sistemine sahiptir.Derin topraklarda derin kazık kök sistemi, sıkı ve sert topraklarda ise yürek kök sistem yapar.                                                                                                                                                    

     Yaşlandıkça yayvanlaşan geniş piramidal’den yumurta formuna benzer tepe yapar. gövdenin köke yakın kısımlarında kabuk derin girintili ve koyu gri renktedir.Koyu yeşil renkli ve 7-15

cm. uzunluğundaki ibreler sürgünler üzerinde sarmal olarak ve açık sarı bir kılıfın içinde iki adet olarak bulunurlar.Sürgün üzerinde yatay ve simetrik olarak duran kozalaklar 7 cm. uzunluğa kadar ve uzun yumurta formundadır.

                   Kızılçam ve Sarıçam’a göre mutedil ışık ağaçıdır. Optimumunda yarı gölge ağacı   karakterine kadar gider.

                   Fidanları kuraklığa ve ışık azlığına dayanıklıdır.Işık entansitesinin artmasıyla büyüme de hızlanır.

           2- KARAÇAMIN DOĞAL GENÇLEŞTİRME YÖNTEMLERİ        

                 2-1- TOHUM

                 15-20 yaşlarında kozalak tutmaya başlar.Bol tohum yılı 2-3 yılda bir tekrar eder.Tohumlar ikinci yılın Ekim Kasım ayında olgunlaşır.Eylül ayında toplanan tohumların % 92, Ekim ortasında toplanan tohumların %98 gibi çok yüksek çimlenme değeri verdiği saptanmıştır. Kozalakta olgunlaşan tohumlar hava halleri ve yüksekliğe bağlı olarak Şubat-Mart-Nisan aylarında tamamen dökülür.

                     Kızılçamla en önemli farkı tüm tohumların dökülmesi aynı mevsimde olur .Tohumun olgunlaştığı ekim ayından itibaren kozalaklar toplanabilir. 100 Kg. kozalaktan 2.5 Kg. tohum elde edilir.1 Kg.’ında ortalama 44500 adet tohum bulunur. Tohumların çimlenme engeli yoktur.

                     Çimlenmeler Mayıs ayı sonu ile yüksek rakımlarda Haziran ayı sonuna kadar devam eder.

Optimal tohumlama mesafesi 25 m.’dir.

                   2.2- GENÇLEŞTİRME YÖNTEMLERİ :

                 Meşçere de yeterli sayıda, dağılışta ve kalitede tohum ağaçının bulunduğu, yoğun diri örtünün bulunmadığı, yapay gençleştirmedeki toprak işlemesi maliyetine yakın bir toprak işlemesi gerektirmiyorsa, karaçam ormanlarımızda doğal gençleştirme esastır.

                 Dengeli veya ona yakın dağılımda ve tohum verebilecek yapıdaki ağaçlardan oluşan, en az % 30-35 kapalılıkta bir siper söz konusu olduğunda, en azından tohum takviyesi ile doğal gençleştirme şansı denenmelidir.

                Doğal gençleştirmesine karar verilen Karaçam ormanlarında siper durumu, şerit traşlama durumu , kenar durumu gibi seçenekler   uygulanabilir .Ancak uygulamada en çok kullanılan (BASY)

Büyük Alan Siper Yöntemidir. Bu yöntemde gençliğin elde edilmesi ve yaşlı meşçerenin uzaklaştırılması dört aşamada gerçekleşir.

                 2.2.1- Hazırlama Kesimi :

                 Geçmişte düzenli bakım müdahaleleri görmüş,çok sık yapıda olmayan , toprağında uygun durumda olduğu meşçerelerde bu kesime gerek yoktur.Zengin bir tohum yılında doğrudan tohumlama kesimi uygulanır.

                 Hazırlama kesimi yapmak gereği varsa , bu işlem tohumlama kesiminden en az üç yıl önce yapılmalıdır.Çünkü hazırlama kesimininin tohum veriminin artmasına olan etkisi ancak üç yıl sonra ortaya çıkacaktır.

                 Hazırlama kesimi ile arzu edilmeyen türler ve bireyler çıkartılır.Bu kesim mevsiminin gençleştirme yönünden önemli bir etkisi yoktur.Ancak vejetasyon mevsiminden önce yapılması tohum

tutma etkisinin daha erken görülmesini sağlar.

                   2.2.2- Tohumlama Kesimi

               Tohumlama kesimi mutlaka bol tohum yılında ve tohum dökülmeden önce yapılmalıdır.Bol

tohum yılı ise tohumun olgunlaştığı yıldır.Tohumlama kesimi yapılacak yıldan,bir önceki yılın Haziran

Temmuz aylarında,meşçerelerimizi temsil edecek değişik yerlerden,tohum ağaçı olabilecek şekilde normal tepe taçına sahip yeterli sayıda ağaç kesilerek veya yakındaki üretim bölmelerinde kesilen ağaçlarda, iri leblebi büyüklüğünde olan kozalak taslakları sayılarak tohum tespiti yapılır.Bol tohum

yılı olarak nitelendirebilmemiz için ağaçların % 70-80 inde ve her bir ağaçta en az 300 kozalak bulunmalıdır.

             Tohumlama kesimi ile meşçere kapalılığı % 50-60’a indirilir.Bir başka deyişle iki ağaçın tepe çatısı arasındaki boşluk bir ağaç tepesinin girebileceği kadar olmalıdır.Yani ha.da 50-70 adet tohum ağaçı bırakılmalıdır.        

                Sahadan tohum ağaçları dışındaki fertlerin hepsi çıkarılır. Kesim sonrası bölmede kalan üretim artıkları yoğunluğuna göre aralık mesafesi ayarlanacak şekilde şeritler halinde yığılır.Maliyeti arttırmamak kaydıyla dere içlerine taşınarak toplanır.

                  Toprak işlemesi için arazi eğiminin uygun olduğu yerlerde traktör MB Trac gibi araçlarla tam alanda sürme, arazi eğiminin fazla oduğu yerlerde ise tırmıkla toprağı yırtma ve karıştırma yabanlaşmanın çok olduğu yerlerde çapa yada kazma ile mineral toprağı açığa çıkaracak şekilde bir uygulama yapılmalıdır.

                 Bu işlemler en geç Şubat ayı sonuna kadar bitirilip, ihatası yapılarak alandan çıkılmalıdır.

                 2.2.3- Işık Kesimleri                                            

                 Tohumlama kesiminden sonra sahaya gelen gençliğin barınmasını gelişmesini sağlayan kesimlerdir.Işık kesimleri bir yandan gençliğin zamanla artan ışık ihtiyacına cevap verecek şekilde siperi gevşetmeye devam ederken, bir yandan gençliğin biyolojik güçlülüğünü elde edeceği yaş ve boya ulaşana kadar olan siper ihtiyacını göz önünde bulundurur.

                   Büyük alan siper gençleştirme yönteminin uygulandığı meşçerelerde kesim tekniğinin ağırlığı, ışık kesimleri üzerinde toplanır.Tohumlama kesiminden sonra sahada görülen genç fidecikler köklerini madeni torağa ulaştırıp, kendine yatacak suyu karşılayabilecek duruma gelip kuraklık tehlikesini atlatınca ışık kesimleri başlar.Gençlik 0.5-1 m. boya ulaşıncaya kadar ışık kesimleri devam eder. Bu iş karaçamda 6-8 yıl sürer.Ülkemizde karaçam özellikle iyi yetişme ortamlarında yarı gölge ağacı karekteri gösterir. Bu nedenle gençlikte gölgeye dehe fazla dayanır.Karaçam gençliği ilk yıllarda kısa sürgünler meydana getirir.Fakat bu durum 3-4 yıl sonra değişir ve gençlik hızlı büyüyen dik sürgünlerle düz boylanma aşamasına girer . Gençliğin oluşmasında 2-3 yıl sonra başlayıp 2-3 yıl ara ile iki ışık kesimi yapılıp gençliğin üzeri açılır.

                   Bir başka deyişle 1. Işık kesiminde meşçere kapalılığı 0,20-25’e düşürülmeli kaliteli ve artım gücü yüksek ağaçlar sahada bırakılmalıdır.Doğal gençlik 10-12 yaşına ulaştığında 2. Işık kesimi yada kısmı boşaltma kesimleriyla kapalılık 0,10-20 lere düşürülmelidir.

                   2.2.4- Boşaltma kesimleri 

             Gençleştirme alanı üzerindeki gençlik biyolojik olarak bağımsız hale gelince yani donlardan ve kuraklıktan zarar görmeyecek bir boylanma ve köklenme yapınca ana meşçere siperi tamamen kaldırılır.İşte bu son işleme boşaltma kesimi yahut son kesim denir.

             Bu aşamada değer artışına devam eden (Ha.’da en çok 20 adet) ağaçlar peyder pey çıkarılacak şekilde alanda bırakılmalıdır.

             Ancak Karaçamın biyolojik özelliklerinden ötürü , yer yer küme veya guruplar halinde daha önceden sahaya gelmiş ve çeşitli çağlarda (gençlik,sıklık,ince direklik) bulunan öncü gençliklere rastlanabilir.Bunlar kalite açısından kabul edilebilir özelliklere sahip yani sağlıklı iyi nitelikli yeterli yoğunlukta, büyüme enerjisini muhafaza eden, deformasyona uğramamış,yatay ve dikey kapalılık bakımından hemojen bir yapı göstermeleri durumunda korunmalıdır.

                           3- GENÇLİK BAKIMI

             Gençlik bakımı kısmen doğrudan gençliğe müdahale eden,kısmen de gençliğin gelişmesini engelleyen geçiktiren diğer faktörlerin giderilmesini amaçlayan bir uygulamadır.

             Gençliğin korunmasına ait önlemler, gençliğin gençleştirme alanına getirilmesi ile başlayıp dış etkilerden zarar görmeyecekleri aşamaya kadar sürdürülür.Gençlikler özellikle otlatma zararına karşı, tel çit ihataların bakımlı tutulması yoluyla korunmalıdır.

             Işık kesimleri sonrası kesim artığı dallar gençliklerin üzerinden kaldırılmalıdır.

             Ot,süceyrat,sarılıcı ve boğucu etki yapan bitkilerle mücadele edilmelidir.Ot mücadelesi ilkbaharda ve otların tohumları olgunlaşmadan bitirilmelidir.Karaçam sahalarında görülen Cistus gençlik için boğucu etki yapmaz. Maliyet unsuru düşünüldüğünde bunlarla mücadele gereksizdir.

Ancak eğrelti ve böğürtlen ile mücadele özellikle gençliğin ilk yıllarında, aksatılmadan ve gerekli yerlerde yılda 2 kez uygulanmalıdır.                

             İlk yıllarda Karaçam gençliklerine göre daha hızlı büyüyen ve gelişen sürgünlerin (Meşe- Titrek kavak,Kayın vb.) geriletilmesine önemle devam edilmelidir.

             Gençliklerin biyolojik bağımsızlığını kazanmasından sonra yapılan sürgün kotrolünde, gençliğin ışık gereksinimini engelleyen sürgünlerin tepeleri kesilerek boylanmalarınını engellenmesi yeterlidir.  

             Gençlik bakımları sırasında Karaçam gençliklerinin bulunduğu kısımlarda bakım tedbirleri uygulanmalı, gençlik bulunmayan kısımlarda gereksiz emek ve para israfına neden olunmamalıdır.                

       Gençlik bulunmayan yerlerde, sürgün kökenli türler varsa,bunlar korunarak,ocak şeklindeki

oluşumlarda, her ocakta 2-3 sürgün kalacak şekilde tekleme yapılmalıdır.

             6-8 yaşlarına ulaşan sık doğal gençliklerde, diğer bakım önlemlerinin yanında, genetik vasfı bozuk (çatal), hastalıklı ve dış etkenlerden zarar görmüş olanların çıkartılması şeklinde bir seyreltme yapılmalıdır.

             Tohumlama kesimini izleyen 2-3 yıl içinde, gençlik bulunmayan boşluklarda yabanlaşmaya fırsat vermeden toprak işlemesi yapılıp, ekim veya dikim yoluyla tamamlama işlemi bitirilmelidir.

                   4- SIKLIK BAKIMI  

       Karaçam da 10-15 yaşlarında boy büyümesi maksimuma ulaşır.Taç gelişiminin de en hızlı olduğu bu aşamada artımı en sağlıklı ve formu en iyi bireyler üzerinde toplamak için gerekli bakım önlemleri gerçekleştirilmelidir.Bu bakım çalışmalarında büyüme alanları genişletilerek taç gelişmeleri teşvik edilmelidir.Üst boy 5-7 m’ye ulaştığında kaliteli bireyler belirlenerek bunların lehine müdahale edilmelidir.Bu aşamada yapılacak bakım önlemi, gelişme dinamiğinin en yüksek olduğu 12-18 yaşına kadar çok hızlı büyüme ve gelişmeyi sağlar.

               Sıklık bakımlarına başlamazdan önce, ağaçların işaretlenmesini kesilmesini ve sahadan çıkarılmasını, çalışmanın kontrolünü kolaylaştırmak amacıyla 4922 sayılı tamime uygun bakım patikaları açılmalıdır.

           5- YAPAY GENÇLEŞTİRME

           Yapısı bozulmuş meşçerelerde, nitelik ve nicelik açısından yeterli tohum ağaçı bulunmayan, yeterli tohum ağaçı bulunmasına karşın, kapalılığın kırılması sonucu oluşan Meşe,Sandal

tespih bitkisi gibi doğal gençleştirmeyi zorlayan ve yöntemi ekonomik açıdan sıkıntıya sokan alanlarda prodüktif yapıya dönüştürülmesi düşünülen BM , BÇK gibi yerlerde yapay yoldan gençleştirme yöntemi uygulanır.

                  Gençleştirme blokunda yer alan, ancak yapay yoldan gençleştirilmesi gereken alanlarda dispozisyonuna uygun olarak düzenlenecek Gerekçe Raporu ile onay almak gereklidir.

                   5-1- SAHA HAZIRLIĞI

                 5-1-1- İnsan Gücü İle Örtü temizliği                      

1.  Tam Alanda Örtü Temizliği        

           Balta, Tahra, motorlu testere ile kesilen diri örtünün değerlendirilmeyenleri ölü örtü ile birlikte eşyükselti eğrilerine paralel şeritler halinde yığılır.Yığıntı şeritler arasındaki mesafe arazi eğimine ve dikim aralıklarına uygun olmalıdır.Karaçamda dikim aralık mesafesi 2.5 x 1.5 m.dir.

1. Şeritler Halinde Örtü Temizliği

                 Arazi eğiminin fazla, erozyon tehlikesinin bulunduğu alanlarda örtü şeritler halinde temizlenerek, kesilen diri örtü kesilmeyen şeridin üzerine yığılır. Tam alan ve şerit halinde çalışma da

yığıntı materyal, uygun zaman da ve gerekli önlemler alınarak yakılabilirse, diri örtünün de yanması sonucu tam alan örtü temizliği yapılmış olur.

                       5.1.2. Makine ile örtü temizliği

                 Yüzeysel taşlılığın fazla olduğu sahalarda dozer bıçağı ile, kök ve kütük sürgün oluşumu ihtimalinin yüksek olduğu yerler de ise paletli traktör + tarak ile % 60 eğime kadar diri örtü temizlenebilir. Dere kenarında 10 – 20 m. Genişliğinde yeşil bant bırakılmalı, kuru dereler kök ve süceyrat artığı ile doldurulmalıdır.Diri örtünün toplanacağı yığıntı setleri eşyükselti eğrilerine paralel,düşük eğimde 36-42 m.,yüksek eğimlerde 24-33 m.aralıklarla olmalıdır.

                       5.2. Toprak İşleme

                   5.2.1. Makine ile Toprak İşleme

                     Makine ve ekipman seçiminde arazinin eğimi, toprağın yapısı, taşlılık ve diri örtünü durumu önemli rol oynar.

                     Makinalı toprak işleme; Taşsız, az ve orta taşlı yapıda, % 0-40 eğim arasında, mutlak derinliği 50 cm. olan ve profil taşlılığı % 50 den az olan sahalarda ve mutlaka eşyükselti eğrilerine paralel olarak yapılmalıdır.

                       5.2.2.İnsan Gücü İle Toprak İşleme

                 Makineli çalışma imkanı olmayan sahalarda insan gücü ile genellikle teras şeklinde toprak işleme yapılır.İnsan gücü ile toprak işleme, devamlı teras,kesik teras ve ocak şeklinde olmak üzere üç şekilde yapılır.Teras genişlikleri 70-90 cm. derinliği 35-45 cm. olmalı ve yamaç eğimine göre yamaca doğru % 10 –30 eğim verilmelidir.Ha.da ki teras uzunluğu 3860 m.dir.Teras aralıkları 2.5 m.dir.

                       5.3. DİKİM

                 Arazi hazırlı yapılan alanlarda, yörenin iklimine ve rakımına göre, yağışlara bağlı olarak sonbahar,kış yada ilkbahar aylarında dikim yapılır. Ha.’a dikilecek fidan adedi 3100 dür.Dikim aralık mesafesi 2.5 x 1.25 m. olarak uygulanır.

                   6. KÜLTÜR BAKIMI

             Dikimlerde ilk çağlarda ot alma ve çapa çok önemlidir.Bu işlem için en uygun zaman , kurak periyoda girmeden, toprak rutubeti henüz kaybolmadığı durumda ve otların tohum tutmalarından önceki zamandır.

                 Fidan sürgün boyunu aşıncaya kadar, sürgün kontrolü yapılmalıdır.Bu işlem için en uygun mevsim İlkbahardır.

                 Akdeniz,Ege ve Marmara yörelerinde ilk iki yıl ot alma çapa,sürgün kontrolü ve teras onarımı üçüncü yılda yalnız sürgün kontrolü ve teras onarımı 4. ve 5. Yıllarda sürgünlerin gelişmesi gözlenerek, gerekiyorsa sürgün kontrolü yapılmalıdır.

                 Her türlü toplu kurumalarda ve dağınık haldeki % 15’i geçen kurumalarda saha tamamlanmalıdır.

                   7- SONUÇ

                 Karaçam ülkemizin geniş bir alanında yayılış yapması, odununun kaliteli ve değerli olması nedeniyle en öncelikli ağaç türlerimizdendir.Uygun yetişme ortamında biyolojik özellikleri göz önünde bulundurularak işletilmesi ve devamlılığının sağlanması, ülkemiz orman varlığı açısından büyük önem taşımaktadır.