Efsanelere ev sahipliği yapmış olan Kaz Dağı'nın önemli bir efsanesi, Hera, Afrodit ve Athena'nın aralarında yapılan tarihin ilk güzellik yarışmasıdır. Yine efsaneye göre yarışmayı Afrodit kazanmıştır.

Kaz dağları bereketli toprakları ve güzelliğiyle tarihte bir çok devlete de ev sahipliği yapmıştır. Zenginliklerinden ötürü hep saldırıya uğramış ve yağmalanmıştır. Tarih boyunca göç alması nedeniyle, bölgede kültürel, ekonomik ve sosyal canlılık hep devam etmektedir.

Yunan mitolojisinde İda Dağı olarak bilinen, Kaz Dağları, Mitolojiye göre Kral Priamos'un dağda ölüme terk ettiği oğlu Paris bir ana ayı tarafından emzirerek büyütülür. Büyüyüp yaman ve güzel bir delikanlı olan Paris, Hera, Athena ve Afrodit arasında kimin en güzel olduğunu seçme konusunda Zeus tarafından görevlendirilir.

 Paris birbirinden güzel üç kadın arasında seçimi nasıl yapacağını düşünürken, dünyanın ilk rüşvet olayları devreye girer. Hera, Asya ve Avrupa krallığını, Athena savaşta dünyanın en büyük yiğidi olmayı ve insanüstü aklı vaat eder. Afrodit ise dünyanın en güzel kadınının aşkını teklif eder. Paris, krallığı ve kahramanlığı bir kenara itip aşkı seçer. Böylece dünyanın ilk güzellik kraliçesi Afrodit olur. Zeus bu dağda doğmuştur ve ünlü Truva savaşı'nı buradan izlemiştir.

 Yunan Mitolojisi efsanelerine göre, tanrılar Troya Savaşını Kazdağları'nın doruğundan izlemiş, Ganymedes buraya kaçırılmıştır.

 Kaz dağına yönelik mitolojiler oldukça fazladır.Tanrılar ve Tanrıçalar arasındaki iliskiler ile Insanlarla Tanrı ve tanrıçalar arasındaki iliksilerin geçtigi mekân; hep Kaz Dağı’dır. Mitolojilerin ana kaynagı Homeros’tur. “Zeus ve Ganymede”; “Afrodit ve Anchises”; “Güzellik yarısması”; en ünlülerindendir.

Zeus ve Ganymede; Erikhthonius’tan Tros dogdu. Troia kralı Tros’unda üç oglu oldu. Ilos,Assarakos ve tanrılara denk Ganymedes. Adı “aydınlık, göz alıcı, ısık saçan” anlamına gelen Ganymede’nin ölümlülerin en güzeli oldugu belirtilmektedir.

Büyüme çagında olan Ganymede, Troia yakınlarındaki İda dağının eteklerinde babasının gemisini gözetlerken Zeus ona âsık olmus ve bir kartala dönüserek Ganymede’yi Olimpos dağına kaçırmıstır. Ganymede, kutsal nektar dolu altın kupayı sunmak üzere -sonsuza dek genç kalması için- Zeus tarafından seçilmis ve eski Yunan Olympia tanrıları -bir kutlama için- toplandıklarında kutsal sarabı sunan kisi olmustur. Kaçırılmasına karsılık olarak, kederli babası kral Tros’a, Zeus tarafından bir ahır dolusu büyüleyici görünümlü atlar hediye edilmistir.

Afrodit ve Anchises; Anchises, Troia yakınlarında bulunan ve Dardanus döneminden sonra Dardania adını alan bir bölgeden gelmektedir.

Burası Samothrace (Semadirek) adasını terk eden Dardanus tarafından yerlesilerek olusturulmustur. Zeus, Afrodit’e ders vermesi için Afrodit’in Anchises’e âsık olmasını saglamıstır. Zeus, Afrodit’in kalbine o sıralarda bol su kaynakları olan İda dağının sarp tepeleri arasında hayvan yetistiriciligi yapan Anchises ile ilgili bir heyecan ve arzu yerlestirmis, Afrodit, onu görünce asık olmus, süslenip giyinerek Kıbrıs adasını terk edip, İda dağına ulasmıstır.

Kendisinin ölümlü bir kız oldugunu, Troia’ya onun esi olmak üzere gönderildigini söyleyerek ikna eden ve onunla olan Afrodit, onu uykuya daldırarak tekrar ölümsüzlük durumuna dönmüstür. Uyandıgında bir tanrıça ile iliskiye girdigini anlayarak dehsete düsen Anchises’i Afrodit rahatlatarak her seyin iyi olacagını, ona Aeneas adında bir ogul dünyaya getirecegini müjdelemistir. (Troia’lı prens Aeneas, Roma krallıgını kuran kisi olarak kabul edilir.

 Bu mitolojilere Kaz Dağı’ndan çıkan Skamandros’ta katılır. Homeros’a göre; Skamandros,(Kara Menderes) yurtseverligi dolayısıyla, Akaların Troia’ya saldırmasına öyle öfkelenir ki, bir keresinde köpüre kıza Akalara saldırıp, karargâhlarını basar. Ayrıca bu Skamandros suyunun bir baska özelligi de, içinde yıkanan koyun, keçi ve baska hayvanların yün ve kıllarına parlaklık vermesidir ki; Troia bakireleri de, gelinlik çagına gelince, dügünün arefesinde Skamandros çayında yıkanırlar ve ona; “Ey Skamandros, kızlıgım senin olsun” diye bagırırlarmıs. Hatta Kazdağları’nda Paris’in huzuruna çıkacak ve güzellik kraliçesi seçilecek olan üç tanrıça da tenlerinin parlak olması için Skamandros çayının sularında yıkanmıslardı. Paris’in bu seçimi, Troia’nın da sonu olur.

Troia’nın yıkılısından sonraki dönemler; sessizlik dönemidir. Türklerin Anadolu’ya ayak basıp buralara gelmeleriyle yalnız İda dağı’nın adı degil, efsaneler bile degisir.